Vốn xã hội là gì?

1. Đặt vấn đề: Vốn xã hội, tiếp cận tín dụng và SMEs

Vốn xã hội là một khái niệm được các nhà chuyên môn quan tâm và nghiên cứu khá nhiều gần đây. Theo định nghĩa của Ngân hàng Thế giới, vốn xã hội là những gì liên quan đến các cơ sở, các mối quan hệ và những giá trị truyền thống.

Cohen & Prusak (2001) định nghĩa: “Vốn xã hội bao gồm phần lớn sự hợp tác xây dựng giữa những con người với nhau: Sự tin tưởng, sự hiểu biết lẫn nhau, và sự chia sẻ những giá trị đạo đức, phong cách kết nối những thành viên trong các tập đoàn, các cộng đồng lại với nhau làm cho việc phối hợp hành động có khả năng thực hiện được”. Tựu trung, có thể hiểu vốn xã hội chính là những mối quan hệ, văn hoá, bản sắc, chuẩn mực giữa chủ thể này này với chủ thể khác.

Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa luôn là một trong những định hướng được nhấn mạnh và quan tâm hàng đầu của Chính phủ Việt Nam. Doanh nghiệp tư nhân nhỏ và vừa chiếm tỉ trọng khá lớn trong tổng số doanh nghiệp cả nước và có vai trò quan trọng trong việc tạo việc làm và phát triển kinh tế. Tuy nhiên, nhóm doanh nghiệp này ngoài những khó khăn về nhân sự, tiếp cận đất đai, điều kiện để vào khu công nghiệp thì việc tiếp cận nguồn vốn, thủ tục và điều kiện vay luôn là vấn đề khó khăn nhất (Trần Quang Tuyến & Vũ Văn Hưởng, 2017).

Tại Việt Nam, tiếp cận tài chính đóng một vai trò quan trọng đối với sự phát triển của các doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo khảo sát gần đây, 70% trong số 2.600 doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia khảo sát không thể vay được khoản vay ngân hàng, phải đi vay trên thị trường chợ đen (CIEM, 2015). Sự không mong muốn của các ngân hàng cho vay đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa là những mối quan tâm hàng đầu của chính phủ.

Vì vậy, Chính phủ đã có các biện pháp tăng cường tiếp cận tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong các chương trình khác nhau như bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa thông qua Ngân hàng Phát triển Việt Nam, quỹ bảo lãnh tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa và Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tuy thế, vấn đề về tiếp cận tín dụng của các doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa được giải quyết. Trong bối cảnh đó, vốn xã hội liệu có ảnh hưởng như thế nào đến cải thiện và giảm thiểu khó khăn về vốn cho doanh nghiệp tư nhân nhỏ và vừa hay không? Nghiên cứu này của chúng tôi sẽ tập trung trả lời câu hỏi đó.

Bài nghiên cứu của chúng tôi bao gồm các phần như sau. Phần 2 tổng quan các nghiên cứu trên thế giới và trong nước về vấn đề vốn xã hội và tiếp cận tài chính của doanh nghiệp. Phần 3 trình bày về nguồn số liệu và phương pháp nghiên cứu. Kết quả thảo luận được trình bày trong phần 4. Cuối cùng, bài báo tóm tắt những phát hiện quan trọng dựa trên kết quả thực nghiệm qua đó đưa ra một số hàm ý chính sách.

Mối quan hệ giữa vốn xã hội và tiếp cận tín dụng

2. Tổng quan nghiên cứu

Về mặt lý thuyết, mối quan hệ giữa vốn xã hội và tiếp cận tín dụng không được giải thích bởi duy nhất một luận điểm. Một mặt, Talavera & cộng sự (2012) chỉ ra rằng các doanh nhân dành nhiều thời gian hơn cho các mối quan hệ xã hội có nhiều khả năng nhận được các khoản vay từ các ngân hàng thương mại. Ngoài ra, các doanh nghiệp là thành viên của các hiệp hội kinh doanh tác động tích cực đến việc tiếp cận vốn vay.

Các nghiên cứu khác (ví dụ: Biggs & Sha, 2006; Aterido & cộng sự, 2013) cũng chỉ ra rằng các doanh nghiệp vừa và nhỏ là thành viên của các tổ chức đại diện như Phòng Thương mại có khả năng tiếp cận tài chính ngân hàng cao vì các tổ chức này có mối quan hệ chặt chẽ với chủ sở hữu doanh nghiệp nhỏ và vừa và nhận thức được các vấn đề và nhu cầu của các thành viên. Từ đó, các tổ chức này sẽ hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận được các khoản vay.

Tuy nhiên, Du & cộng sự (2010) thấy rằng vốn xã hội có liên quan tiêu cực với việc tiếp cận nguồn vốn vay dài hạn cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Trung Quốc. Chua & cộng sự (2011) cho rằng hầu hết các doanh nghiệp vừa và nhỏ, với quy mô nhỏ và thiếu nguồn lực. Như một kết quả, để duy trì và kết nối các mối quan hệ có thể vượt quá khả năng của họ. Vì vậy, các doanh nghiệp nhỏ và vừa khó khăn trong việc sử dụng vốn xã hội để có thể tiếp cận được các khoản vay.

Cho tới nay, đã có nhiều nghiên cứu về các yếu tố quyết định đến tiếp cận tài chính ở Việt Nam (ví dụ như Le & cộng sự, 2006), nhưng các nghiên cứu đó mới chỉ xem xét đặc điểm của doanh nghiệp hoặc chủ sở hữu, niềm tin. Tuy thế, vai trò của kết nối xã hội cũng là một trong những yếu tố chính ảnh hưởng chính đến việc tiếp cận tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa nhưng đã bị bỏ ngỏ trong phần lớn trong các nghiên cứu trước đây.

Do đó, nghiên cứu của chúng tôi được kỳ vọng là giữa những nghiên cứu đầu tiên  sử dụng phân tích kinh tế lượng vi mô với dữ liệu mảng từ các cuộc khảo sát doanh nghiệp để kiểm tra các đặc điểm của các ngân hàng và vốn xã hội đến tiếp cận tài chính của doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thêm nữa, nghiên cứu sử dụng các thước đo khác nhau để đo lường các khía cạnh của vốn xã hội. Các phát hiện mới được kỳ vọng sẽ cung cấp những cơ sở định lượng khoa học cho các nhà làm chính sách trong quá trình xây dựng các chính sách để tạo điều kiện và môi trường cải thiện vốn xã hội của chủ doanh nghiệp, từ đó nâng cao khả năng tiếp cận tài chính của các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu điều tra tác động của vốn xã hội đối với việc tiếp cận tài chính của các doanh nghiệp
https://websinhvien.com/tai-chinh/vai-tro-von-xa-hoi-tiep-can-tin-dung-va-smes.html

VAI TRÒ CỦA VỐN XÃ HỘI ĐẾN TIẾP CẬN TÍN DỤNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP TƯ NHÂN NHỎ VÀ VỪA
Bùi Xuân Biên; Hoàng Trần Hậu; Nguyễn Thị Thúy Nga; Trần Thị Phương Dịu: Trường Đại học Tài chính - Ngân hàng Hà Nội
Tóm tắt: Nghiên cứu điều tra tác động của vốn xã hội đối với việc tiếp cận tài chính của các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam. Từ khóa: Vốn xã hội, tiếp cận tín dụng, SMEs
The effect of social capital on credit access of private small and medium sized enterprises
Abstract: The study investigates the effect of social capital on the credit access of small and medium enterprises in Vietnam.Keywords: Social capital, credit access, SMEs.