Luồng là loại tre to, không gai, lá nhỏ, mọc cụm thưa, thân ngầm dạng củ. Thân cây thẳng, tròn đều, cao tới 20 m, đường kính 10-20 cm. Luồng được sử dụng rất rộng rãi như vật liệu xây dựng, làm ván ghép thanh, đồ thủ công mỹ nghệ mây tre đan xuất khẩu, làm nguyên liệu giấy, dăm…
1. Điều kiện gây trồng
– Địa hình: Cây thích hợp trồng ở vùng có độ cao dưới 700-800 m so với mực nước biển trong đó đất bằng hoặc chân đồi, đồi núi thấp, sườn thoải hoặc yên ngựa. Độ dốc dưới 10-15 độ. Hiện nay luồng được trồng nhiều ở Bắc Trung Bộ.
– Khí hậu: Thích hợp nơi có nhiệt độ trung bình 23-24 độ C, lượng mưa 1.600-2.000 mm, ít chịu được gió bão.
– Đất đai: Tầng đất dày trung bình, ẩm, thành phần cơ giới trung bình, mùn còn khá, pH: 4,5-6. Mọc tốt trên đất phù sa, đất bồi tụ chân đồi, đất đỏ vàng trên poocphia, phiến mica, macma kiềm.
– Thực bì: Rừng gỗ thứ sinh nghèo kiệt, rừng tre nứa tự nhiên, trảng cây cao, cây bụi chịu hạn.
2. Nguồn giống
Chọn cây mẹ 10-14 tháng tuổi, thân xanh thẫm hoặc lá mạ, phát triển đầy đủ cành lá, không lấy giống trên cây ra hoa. Có thể dùng gốc, hom thân, hom chét, hom cành để làm giống. Giống gốc, thân có thể được trồng trực tiếp, còn lại đều tạo giống qua vườn ươm.
3. Tạo cây con
a. Tạo giống từ gốc cây mẹ
Chọn cây mẹ tuổi còn trẻ (tuổi từ 1 – 2 năm), dùng dao sắc chặt bớt phần ngọn cây, bớt lại đoạn cách gốc từ 40 – 50 cm. Dùng mai hay thuổng xỉa đứt hệ rễ xung quanh gốc cây định đánh, sau đó đánh đúng phần tiếp giáp giữa gốc thân ngầm với gốc cây mẹ, dùng lực đẩy cây đã đánh vào phía cây mẹ. Khi đánh xong nếu gốc nào có rễ bờm dài phải dùng dao sắc cắt bớt chỉ chừa lại 2 cm (khi đánh và vận chuyển cây con không được làm dập mắt hoặc xước bầu gốc trồng.
Gốc sau khi đào cần trồng rừng ngay, nếu phải vận chuyển đi xa có thể hồ rễ bằng cách nhúng gốc vào trong bùn ao loãng để giảm sự thoát hơi nước của rễ.
Nhân giống bằng gốc ưu điểm tỷ lệ sống cao, cây con không cần ươm trong vườn ươm nhưng hệ số nhân giống thấp, tốn công đào đánh gốc, tốn công vận chuyển.
b. Tạo cây bằng hom cành
Chọn cành có đường kính lớn hơn 1 cm, cành bẹ mo đã rụng, không còn vết trắng, rễ khí sinh sắp chuyển sang màu xám, vàng sáng. Cành dạng đùi gà nhẵn, có vành rễ khí sinh. Dùng dao sắc, chặt sát phần thân và gốc cành, tránh làm dập đùi gà. Cành lấy dài 35-40 cm (2-3 lóng) kể từ gốc cành. Có thể giâm cành trong mùn cưa, cát ẩm và trong bầu ươm.
Giâm cành trong mùn cưa (1 kg mùn/1 lít nước lã) hoặc cát ẩm (1 kg cát khô/0,5 lít nước). Cành xếp nghiêng 60 độ, cứ một lớp cành một lớp cát hoặc mùn cưa dày 20 cm. Trong 15 ngày đầu giữ độ ẩm của mùn cưa hoặc cát 85-90%, những ngày sau giảm xuống chút ít. Cành ủ 20-23 ngày có rễ cám, đem ươm ở vườn ươm.
– Vườn ươm ở nơi đất thịt hoặc thịt nhẹ. Nền vườn cao thì không lên luống mà ươm theo rạch. Bón lót 3-4 kg phân chuồng/m2. Rạch sâu 10 cm, cành cách cành 20 cm, rạch cách rạch 50 cm. Đặt cành nghiêng 60 độ, hai mắt cua ở 2 phía thành rạch. Dùng đất nhỏ nén chặt phần đùi gà sau đó tưới ẩm, ủ rơm rạ kín mặt luống.
– Giâm cành trong bầu nuôi cây ươm:
Thành phần ruột bầu gồm: đất thịt nhẹ + 15% phân chuồng hoai.
Vỏ bầu bằng Polyêtylen thủng đáy, đường kính 12-13 cm, cao 18-20 cm. Cho hỗn hợp đất phân vào bầu đến chiều cao 1/3 bầu, lèn chặt, đặt cành vào bầu cho đất đầy, lèn chặt, tưới ẩm rồi tiếp tục cho hỗn hợp đất phân đầy bầu. Bầu đặt cách nhau 15 cm trên luống, phủ kín đất đến sát chiều cao bầu.
– Chăm sóc cây ươm
Giữ ẩm đều cho đất, làm cỏ thường xuyên, bón thúc 2 lần với hỗn hợp (30g urê + 25g supe lân + 10g sunfat kali) pha tưới cho 2 m chiều dài rạch. Bón lần thứ nhất sau khi ươm 20 ngày, lần thứ hai sau 50 ngày. Tưới đủ ẩm thường xuyên, che 40-50% ánh sáng sau 45-50 ngày dỡ dần dàn che.
4. Tiêu chuẩn cây trồng
Giống gốc, giống chét có ít nhất 1-2 chồi ngủ khỏe mạnh.
Giống cành, tối thiểu phải có một thế hệ măng mắt cua.
(Còn nữa)
Nguyễn Đức Hải
Trung tâm Khuyến nông Quốc gia
